‘İnsan doğaya uygun mu yoksa topluma uygun mu yaşamalı?’ sorusu yüzyılların sorusudur. Büyük İskender ile Diyojen arasında geçen hikaye işte bu sorunun tartışmasıdır.
Diojen Sinop’ta toplum krallarına tamamen aykırı adeta bir köpek gibi yaşamaktadır. Bu yüzden ona köpek Diyojen denmektedir. Büyük İskender Diojen’i duymuş onun nasıl biri olduğunu merak ediyormuş. Doğu seferine çıktığında Sinop’ta Diojen’i görmek istemiş, askerlerine, ona gidip görüşmek istediğimi bildirin demiş. Askerler Diojen’e gitmişler ve Kral İskender’in kendisi ile görüşmek istediğini söylemişler. Diojen; “Benimle görüşmek istiyorsa ben buradayım ve müsaidim, gelsin görüşelim.”
Askerler durumu İskender’e iletirler. ‘Nasıl beni ayağına çağırır,’ diye düşünen İskender sinirlenir ama yine de bir grup asker ile Diojen’in yanına gider; “Sen benim kim olduğumu biliyor musun? Ben Kral İskender!” Diojen, gayet sakin bir tavırla; “Memnun oldum ben de köpek Diojen.” (Kralın gücünü gösterme niyetini anlayan Diojen; ‘Sana Kral diyorlar, bana köpek. Bence ikisi arasında fark yok. Kral olmak matah bir şey değil,’ demeye getirir ve Kral’ın taktiğini boşa çıkarır.) Bu tavır karşısında iyice sinirlenen İskender; “Benden hiç korkmuyor musun?” Diojen; “Niye korkayım, sen kötü bir insan mısın?” (Diojen yine bilgeliğini konuşturur; ‘Kral kötüyüm dese, Kral’a yakışmaz, iyi biriyim dese, iyiden niye korkulacak!’)
Büyük İskender Diojen’i korkutamayınca, gücünü cömertliği ile göstermeye çalışır ve “Dile benden ne dilersen.” Kendine dünyanın hakimi gözüyle bakan İskender’e, “Gölge etme başka ihsan istemem.” (Dünyanın kralından dünyalık bir talebim yok, sanırım güneş sana ait değil, diyerek Kral’ı iyice etkisiz hale getirir.) Büyük İskender bu olaydan sonra ‘Eğer ben olmasaydım, Diojen olmak isterdim,’ deyince, Diojen; “Ben de”.
Diojen; ‘İnsan doğal bir varlık olarak doğaya uygun yaşamalıdır,’ görüşünün en bilinen temsilcisidir. Bu görüşe göre; doğaya uygun yaşamak erdem ve özgürlük getirir, toplumsal kurallar yapaydır, temel ihtiyaçlar dışındaki her şey gereksizdir.
Toplum kurallarına uymadan yaşamayız. Ancak özelikle geri kalmış ülkelerde insanlar toplumun bir ferdi sayılır ve bireyselliğe izin verilmez. Azıcık bireysel davrananlar bile ağır şekilde eleştirilir hatta cezalandırılır. İnsanın kendisi olmasına izin asla verilmez.
İnsan kendisi gibi olmazsa asla huzur bulamaz. Doğal yaşam zaten kendin olmak anlamına geliyor. Toplum kuralları doğal yaşama izin vermese bile insan isterse bir yolunu bulabilir. Örneğin, toplum içinde kurallara uyup, kendi başına kalınca kendin olabilmek pek ala mümkündür.
