Başlık konusuna geçmeden kaliteyi yaşam tarzı olarak benimsemiş büyük bilim insanı Prof. Dr. Yücel Kanpolat’ı huzurunuzda saygıyla anmak istedim.
“Ülkemizde, yaşamında her alanda kaliteli uygulamalara gönül vermiş olan, Dünyaca ünlenmiş, Beyin Cerrahı Prof. Dr. Yücel Kanpolat 17 Eylül 2016’da aramızdan ayrıldı. Türk Tabipler Birliği, 1996-1999 Uzmanlık Dernekleri Eşgüdüm Kurulu (UDEK) Yürütme Kurulu üyesiydi. O tarihlerde Türk Biyokimya Derneği temsilcisi olarak kurulun toplantılarına katılıyordum. Yücel Hocayla uzmanlık eğitimi asistanlık karnelerinin konuşulduğu bir toplantıda tanışmıştım. O toplantıda onunla, hazırlamış olduğumuz Klinik Biyokimya Uzmanlığı Eğitimi Asistan Karnesini konuşmuştuk. Çok değerli görüşlerini paylaşmıştı.
Çok saygıdeğer birisi olduğunu düşünmüş (gösterge) ve onu araştırmıştım. Bu kadar mütevazi, derin bilgili kişinin hem tıp (sağlık) hem de bilim alanındaki başarılarını somut örneklerle (indikatör) okumuştum. Daha sonra katıldığım TÜBA toplantısında da başkan olarak konuşma yapmıştı.
Örnek alınacak bir bilim insanı; kaliteyi yaşam tarzı olarak benimsemiş ve dünyanın benimsediği bir kişi… Tüm Türkiye’nin başı sağolsun.”
Gösterge ve indikatör
Ölçmeden hiçbir sonucu değerlendiremezsiniz. Ölçme-değerlendirme her işte önemli bir süreçtir. Tutum ve davranışlar; eğitim-öğretim; yargı uygulamaları; sosyal yaşam ve aklınıza ne gelirse gelsin ölçülebilir ve değerlendirilebilir.
Ölçme-değerlendirme çok iyi planlanmalıdır. Tüm ölçümler objektif yapılmalı; süresi iyi ayarlanmalı, veri toplama yeri ve kimlerden veri toplanacağı çok iyi tasarlanmalıdır. Bunun için istatistik ve araştırma metodolojisi çok iyi bilinmeli ve beceri geliştirilmelidir.
Göstergeler ve indikatörler nelerin ölçüleceği konusu kapsamındadır.
Ülkemizde en eğitimli kesim de dahil terimlerin kavramlarının net anlaşılamaması ve aynı zamanda ortak anlaşılamaması nedeniyle uygulamalarda kargaşa yaşanmaktadır. Bu durum birçok konuda sorun yaşanmasına neden olmaktadır. Bu yazıyı bu kapsamda paylaşmaktayım.
Ölçme ve değerlendirme sürekli iyileştirme açısından anahtar noktayı oluşturuyor. Ölçme ve değerlendirmenin başarısı da gösterge ve indikatör arasındaki farkın iyi bilinmesine bağlı.
Mantık yaklaşımıyla özetlenecek olursa, her indikatör bir göstergedir ancak her gösterge indikatör değildir. Göstergeler bazı hususların varlığı hakkında bilgi verse de net olarak sonuç çıkarmak zorlayıcıdır. Göstergeler mutlaka ölçme ve değerlendirmenin bilimsel olarak yapılmasını gerektirir.
Tıbbi laboratuvar akreditasyonunda referans alınan ISO Standardının oluşturulmasının hemen her aşamasında yer alan bir kişiyim. Uluslararası ISO çalışma grubunda ve TSE’de ilgili gruplarda çalıştım. Hem terimlerin Standarda yerleştirilmesindeki titiz çalışmalara şahit oldum. Hem de Standard’ın Tükçe’ye çevirisinde raportörlük yaptım. Çeviriyi TSE’ye gönderdikten sonra bazı terimlerin kavramlarına uymayacak şekilde Türkçe’lerinin değiştirilmiş olduğunu gördüm. Bunun nedeni ilgili kişilerin konuyu tam olarak bilmemeleri, bilmediklerinin farkında olmadıkları, dolayısıyla öğrenememeleridir. İngilizce olarak “Indicator” yazılmasına karşın Türkçe’si “gösterge” olarak değiştirilmişti.
Ben de Türkçe yazım kurallarına uymayı ilke edinmiş bir kişiyim. Ancak bazı sözcükler dilimize yerleştiyse, bilimsel olarak kullanılıyorsa ve kavramını net olarak çağrıştırıyorsa değiştirilmesine gerek olmamalı. İndikatörün Kimya’da ne kadar önemli bir kullanımı olduğu da bilinemediğnden bu tür hata yapılıyor.
Kalite uygulamalarında da böyle. Terim ve kavramları net olarak anlaşılmalıdır. Yoksa kaliteden bahsetmek çok zorlayıcıdır.
“İndikatör” yerine “gösterge” yazılması Standard’ın uygulanmasında da sorun yaratıyor. İndikatör net ölçümü işaret ederken gösterge daha çok belirsizliğe neden olmaktadır. Bu iki sözcüğün kavramları arasındaki farkın net olarak anlaşılmasında yarar var. Gösterge var olduğunu gösterir ancak ölçülmesi gerektiğini de…
Bu tür hatalar ülkemizde çok yaygın. Bu hataların sebep oldukları da çok sayıda insanın yaşamını altüst etmekte…
Şu anda yaşadığımız durumlarda da terim ve kavramları arasındaki farkların anlaşılmaması yer almakta. Örneğin, “yargı”’nın demokrasilerdeki kavramı net anlaşılmakta mıdır? Sorusuna yanıt bulmakta zorlanmakta değil miyiz? Değerlendirilmesi gerekiyor.
Değerlendirilirse “gösterge” ve “indikatör” arasındaki farkın anlaşılmasının gerektiği daha net farkedilebilir.
İyi bir hafta dileklerimle,
Sevgi ve Saygıyla kalın.
