Denetim ve değerlendirme sözcükleri birbirlerinin yerine kullanılmamalı. Aralarında önemli fark var. Her ikisinde de gözden geçirme ve kontrol etme işlemi yürütülür. Farklılık, gözden geçirmenin amacı ve elde edilen sonuçların kullanımıdır.
Değerlendirme, çoğunlukla kuruluşun güncel ve genel durumunun fotoğrafının çekilmesidir. Denetim, daha odaklı yapılır ve belirlenmiş şartların sağlandığının kontrolüdür. Denetim ile güncel gerçek durumlar belirlenir. Ardından belirli bir standartla karşılaştırılır. Uygun veya uygunsuzluk kararı verilir. Bu şekilde belirli eksikliklerin düzeltilmesi şartı koşulur. Önceden tanımlanmış problemlerin varlığı da araştırılabilir.
Denetleme sonucunda, ilgili standardın şartlarının sağlanması durumuna göre o standartla ilgili belgeye hak kazanılır. ISO 9001 Kalite Yönetimi Sistemleri Şartları, ISO 15 189 Tıbbi Laboratuvar Akreditasyonu Belgeleri vb.
Değerlendirme farklı amaçlarla yürütülebilir. Önceden belirlenmiş problemlerin araştırılması amacı bulunmaz. Kuruluşun güncel durumunun fotoğrafı çekilmek amacıyla yapılır. Neredeyiz? Nereye gidiyoruz? Hangi fırsatlarımız var. Bu fırsatlardan nasıl yararlanabiliriz? Zayıflıklarımız neler ve nerelerde? vb. sorulara yanıt aranır.
Değerlendirme kuruluşun durumu hakkında genel bir görüş sağlar. Kuruluşu ideal duruma götürecek bir yol haritasının çizilmesine yardımcı olur. Örneğin, değerlendirme sonrasında kuruluşta iş prosedürlerinin veya talimatlarının eksik olduğu sonucu çıkarılabilir. Değerlendirmeden sonra: “Kalite yönetimi sistem şartları standardına göre denetim almalıyım.” “Akredite olmalıyım.” “Risk yönetimi belgesi almalıyım.” vb. sonuçlar çıkarılabilir.
Değerlendirmede de belirli belgeler referans alınabilir. Örneğin; Avrupa Üniversiteler Birliği Kurumsal Değerlendirme (EUA), Yükseköğretim Kalite Kurulu (YÖKAK) Yükseköğretim Kurumları Dış Değerlendirme Programları gibi, bu kuruluşların gerçekleştirdiği değerlendirmeler için kılavuzlar vardır. Değerlendirme kılavuzları, kuruluşa kendisinin hazırlaması zor olan evrensel ölçütleri sunar. Bu kılavuzlardaki ölçütlere göre ilgili kuruluşun fotoğrafı çekilir. Kuruluş, uluslararası ölçütlere göre değerlendirilir. Kurumun öne çıkan güçlü yönleri ve gelişmeye açık yönleri belirlenir. Bu şekilde sürekli iyileştirme yol haritası açısından yararlı olunur.
Kuruluş önce kendisinin fotoğrafını çeker. Bu şekilde, özdeğerlendirme yapar. Ardından dış değerlendirici tarafından değerlendirilir. Kuruluş dışından değerlendiricilerin değerlendirmesi, deneyimli kişilerce kuruluş paydaşları arasında karşılıklı müzakeredir. Kuruluşun kendisini daha iyi gözlemlemesini sağlar.
Değerlendirme ile denetim arasındaki fark önemli. Değerlendirmeye denetim denmemelidir. Denetim, her ne kadar değerlendirmeye dayansa da, denetim yapılırken değerlendirme adlandırmasını kullanmamak gerekiyor. Denetimde; belirli standartların şartlarına uyumluluk veya belirlenmiş bir problemin varlığı araştırılır. Değerlendirmede probleme odaklanılmaz. Birbirlerinin yerlerine kullanılması uygulamada yanlış anlaşılmalara ve gereksiz çıkarımlara neden olabilir.
İyi bir hafta diliyorum.
Sağlıklı, Sevgi ve Saygıyla kalın.
