Anahtar sözcük belirlenmesi diye bir uygulama var. Çoğunluğumuz biliriz. Özellikle bilimsel yayınlarda uzun süredir kullanılır. Bu konuda ABD Ulusal Kütüphanesi Tıbbi Konu Başlıkları “Medical Subject Headings-MESH” başlığında elektronik ortamda yayın aranması amacıyla hazırlamıştır. Sürekli geliştirir.
Dijital çağda, bu anahtar sözcükler daha önem kazandı. Çünkü bilgi o kadar fazla ki! Huni usulü tam aradığını bulabilmek için anahtar sözcüklerle İnternet’te çıkacak site sayısı azaltılabiliyor. Google’da da tarama stratejisi vardır. Çoğumuz biliyoruzdur herhalde. Google, en çok kullanılan tarama motorlarındandır.
Çalıştığım alanlar ve uluslararası görev aldığım komitelerde bu konu üzerinde çok duruluyor. Uluslararası Klinik Kimya ve Laboratuvar Tıbbı Federasyonunun Kanıta Dayalı Laboratuvar Tıbbı Komitesinde 12 yıl üye olarak çalıştım. Bu alanda, tarama stratejisi başlığında ders anlatılır.
Bu bağlamda, adlandırma (terminoloji) alanında çok sayıda çalışmalarım oldu. Maalesef ülkemizde bu konuya gerektiği önem verilmiyor. Bu nedenle, Google’da Türkçe sözcüklerle tarama yapıldığı zaman istenen sitelere erişilemiyor.
Çok yakında okuduğum bir araştırma yayınından örnek vermek istiyorum. Yazmakta olduğum bir kitapta yere alacak bir ifadenin Türkçe karşılığını taradım. Alanın uzmanları Türkçe olarak nasıl adlandırmış diye. Ali Erbaşı yaptığı araştırmada “Balanced Scorecard”’ın Türkçe karşılığı olarak 51 farklı Türkçe ifade bulmuş. Tüm alanlarda ülkemizde maalesef böyle. Buna göre İnternet’te Türkçe tarama sonucunda doğru yayınlara veya sitelere erişmek çok zor. Bu konu dijitalleşmede “birlikte çalışabilirlik” şartının yerine getirilmesinin önünde büyük engel.
COVID-19 salgını konusunda da aynı durum yaşanıyor. Normalleşme başlığında bazı gevşetmeler başlatıldı. Biz vatandaşlar olarak ne isteriz? Kuaföre gidilecekse kuaförün salgından korunma açısından hangi kurallara uyması gerektiğini öğrenmemiz gerekir. AVM’ler konusunda da.
Google’a “kuaförler COVID-19” yazdım birinci site Sağlık Bakanlığı’na yönlendirdi. “AVM COVID-19” yazdım. Sadece haber siteleri listelendi.
Sağlık Bakanlığı Web Sitesine eriştim. “Site içerisinde ara” penceresine “COVID-19” yazdım. 85 kayıt bulundu. Bu kayıtların hangi sistematik ile yerleştirildiği anlaşılamıyor. Belirli alanlarla ilgili mi? Alfabetik sırayla mı? En son tarihten azalan tarih sırasıyla mı?
Listenin en üzerindeki kutuya “berber” yazdım. “Covid-19 Berber, Kuaför ve Güzellik Salonlarında Alınması Gereken Önlemler (07.05.2020)” görüldü. Normalde Web Sitelerinde dosyanın yanında tarih olur. Bu listede sadece bu dosyada tarih vardı. Yayımlamada bir sistematiğin bulunmadığı gözleniyor. “Tarama kutusuna “AVM” yazdım. “ANKAmall AVM Etkinliği ve Fotoğraf Sergisi ve 'Hareket Her Yerde' Kampanyası” ilk iki sıradaydı. COVID-19 ve AVM’lerle ilgili dosyalara erişemedim.
Aslında “Bu tür bilgilere nereden erişebilirim?” sorusu sorulmalı ve yöneticiler bu konuya eğilmeliler. Kararları hangi yetkili açıklıyorsa, tüm kararlara o kurumun Web Sitesinden erişilebilmeli. Erişilemiyor.
İlgili kamu ve Sivil Toplum Kuruluşlarının (STK) Web Sitelerinden erişilebilmeli. Salgın konusu olduğu için Sağlık Bakanlığı Sitesi’nden hepsine erişim olmalı. İlgili STK’ların Web Sitelerinden de erişilebilir olmalı. Acil haber verilebilmesi için telefon, sosyal medya adresleri bulunmalı ki! Uymayanlar kanıtıyla hızla haber verilebilsin.
Bazı STK’lar bizim Web Sitemizde bulunmakta diye bildirebilirler. Dijital çağda bu geçerli değil. Tarama motorlarında çıkacak şekilde planlamalılar.
Bu gerçekler, elektronik ortamın etkili ve verimli kullanılması konusuna çok önem vermemiz gerektiğini gösteriyor. Deneyimler ve gerçekler bu konuda da “el yordamıyla” yürüyeceğimizi gösteriyor. Ancak bilişim el yordamıyla yaklaşımı kabul etmiyor. Bilim de öyle… Kalite kültürü de…
İyi bir hafta diliyorum.
Sağlıklı, Sevgi ve Saygıyla kalın.
