“Geleceğin cahili, okumayan kişi değil, nasıl öğreneceğini bilmeyen kişi olacaktır.” Alvin Toffler

Diler Aslan

daslan@pau.edu.tr 

Günümüzde en önemli ihtiyaçlardan birisi bireylerin öğrenmeyi öğrenmek becerilerini kazanmalarıdır. Yoksa değil geleceğe güne uyum sağlamak dahi çok zorlayıcı. 

Öncelikle; öğrenmek, öğretmek ve eğitmek arasındaki farklar net anlaşılmalı. Kelimeler ağzımızdan çıkarken kavramlarına çoğunlukla dikkat etmeyiz. Her sözcüğün içerdiği bir kavram vardır. Araştırmalar kavramlar üzerinden yapılır. Çoğunlukla sözcük ezberlendiği gibi kullanılmakta. Neyi ifade ettiği konusunda hiç akıl yürütülmüyor. Bu nedenle araştırma yaklaşımı kazanılamıyor. 

Tıpta bu şekilde kullanılan çok sayıda sözcük vardır. Örneğin “vücut kitle indeksi” denir. Aslında “vücut kütle indeksi”dir. “kitle” sözcüğü ile “kütle” arasında çok fark var. 

Öğrenmek eylemi kişinin kendisiyle ilgilidir. Öğretmek ise ikinci şahıs tarafından gerçekleştirilir. Öğreticinin anlattığını öğrenmesi öğrencinin öğrenme kapasitesiyle sınırlıdır. (Öğreticinin anlattığı da kendisinin öğrenme kapasitesiyle ilişkilidir.) 

Öğretmek bir bilginin kazanılması iken eğitim bu bilginin beceri halinde tutum ve davranışlara yansımasıdır. 

Hem öğretim hem de eğitimin başarısı bireylerin öğrenme durumuyla anlaşılır.

Eğitim sistemimizi düşünelim. 15-18 yaş arasındaki gençlerin ülkeler arasındaki değerlendirmelerdeki ve üniversiteye giriş sınavlarındaki lise mezunlarının durumları yıllarca tartışılıyor. Öğrenmeyen gençler ordusu var.

Sürekli ezberlediği için öğrenmeyi bilmeyen ve neyi niçin öğrendiğinin farkında olmayan bireyler…

Günümüzde “öğrenmeyi öğrenmek” becerilerinin kazanılması şart. Bu konu yıllardır konuşulur. Ancak eğitim-öğretim sistemimizde bunu sağlayacak hiçbir değişiklik yok gibi görünüyor. 

Şunu da akılda tutmak gerekiyor. Teknoloji sayesinde, öğrenme yerleşime ve zamana kısıtlı değil. İnternet’ten çok sayıda bilgiye erişilebiliyor. Çok sayıda uzaktan öğrenme programı var. Bunlardan yararlanılarak öğrenilebilir. Öğrenme alışkanlığının kazanılmaması önemli bir engel iken diğer önemli engel İngilizce’nin yeterli öğrenilmemesi. Anadilin de yeterli olmaması gibi öğrenmeyi engelleyen çeşitli faktörler bulunmakta. 

Öğrenmeyi öğrenmek başlığında dersler var. Gelişmiş ülkelerde ilköğretimden başlanıyor. Üniversite hatta lisansüstü eğitimlere ve sürekli eğitim programlarında da bulunmakta. Ülkemizde Özyeğin Üniversitesi’nde bu başlıkta ders (Dili: İngilizce) var. Rastlanan diğer  Web sitelerinde belirli organizasyonların ve bazı uzmanların videoları bulunmakta. Bu konuda devlet politikasına rastlanmıyor.  

ABD’de Eğitim Departmanının yayımladığı öğrenmeyi öğrenmek ile ilgili araştırma sonuçlarını paylaşmak istiyorum.

Öğrenmekte başarılı olanlarda “dört strateji” veya “Düşünce basamağı” gözleniyormuş:

• Yeni bilgi hakkında kendilerine soru sormak
• Kompleks işleri/görevleri küçük ve yönetebilecekleri parçalara ayırmak
• Hedef belirleyerek ufak ve büyük hedeflere erişmeye odaklanmak ve
• Öğrenme sırasında ne öğrendikleri ve ne kadar bilmeleri gerektiğini sorgulamak

  Bu dört strateji veya düşünce basamağını yalnız araştırmalarda değil her günkü hayatta kullanıldığı da vurgulanmakta. Örneğin, trafikte karşıya geçerken:

• Kendimize şunları sorarız: “Arabalar ne kadar uzakta ve ne kadar hızla yaklaşıyorlar?”
• Kendimize bu soruları sorarken, faaliyetimizi parçalara ayırıyoruz ve en uygun durumu ayarlamaya çalışıyoruz.
• Davranışımız hedefe kilitli oluyor, yolun karşısına geçmek istiyoruz.
• Faaliyeti sürdürürken kendimize geribildirimde bulunuyoruz – böylece araba çarpmadan karşıya geçeceğim.

Bu araştırmalar “Öğrenmeyi öğrenmek” başlıklı derslerin uygulanmasından elde edilen sonuçlar. Bu eğitimler, küçük çocukları hem gerçek hayattaki faaliyetlerde başarılı olmaya hazırlıyor hem de akademik yaşama hazırlıyor. 

Günümüzde ve gelecek için uzman öğreniciler yetiştirmek gerekli. Uzman öğreniciler problem çözme becerileri gelişmiş becerikli, bilgili, stratejik düşünebilen, hedefe-odaklı ve amaca yönelik çaba gösteren sürekli katma değer sağlamaya hevesli kişilerdir. 

İyi bir hafta dileklerimle,  

Sevgi ve Saygıyla kalın.