Günümüzün anahtar sözcüğü “adalet”. Köşenin teması “kalite”.
Adalet ile yaşam kalitesi arasında çok sıkı bir ilişki var. Adaletli uygulamalar ne kadar yaygınsa o toplumda yaşam kalitesi indeksi o kadar yüksek bulunuyor.
Yaşam kalitesi göstergeleri var. Yaşam kalitesi göstergeleri incelendiğinde yıllara göre durum şöyle: Yaşam kalite indeksi sıralamasında Türkiye 2016 başı, 2016 ortası, ve 2017 başı değerlendirmelerine göre, sırasıyla şöyle, 38/56, 43/61, 44/67 (https://www.numbeo.com/quality-of-life/rankings_by_country.jsp?title=2017). Bu sonuçlara göre yaşam kalitesi göstergelerine göre Türkiye’de yaşam kalitemiz 6 ayda bir düşüyor.
Yaşam kalitesinin diğer bir göstergesi de “tükenmişlik” durumu. Tükenmişlik ne kadar az ise yaşam kalitesi o kadar yüksek. Dolayısıyla adaletli davranışlar ne kadar yaygın ise tükenmişlik o kadar düşük oluyor. Adalet ile tükenmişlik arasında negatif bir ilişki var.
Tükenmişlik göstergeleri (psikosomatik yakınmalar, işten ayrılma eğilimlerinin artması, iş tatmin düzeyinde düşüklük, uykusuzluk, alkol veya ilaç kullanımında artış, saldırganlık, anksiyete, depresyon, …) ile “adalet” arasındaki ilişkiler incelenmekte.
Birçok yayın var bu konuda. Bunlar, sağlık, iş yaşamı, eğitim, vb. çok sayıda alanda yürütülmekte. Özellikle “adalet” ve “kalite” diye tarandığında adaletin çeşitli türlerinin değerlendirildiği yayınlar var. Bu yayınlar güvenilir ve hakemli dergilerde yayımlanmış. Hem İngilizce hem de Türkçe yayınlar var. Yurt dışında da çok araştırılıyor. Özellikle iş yaşamında dağıtıcı (distributive) adaletin çalışanlar üzerindeki etkileri araştırılmış. Ürün kalitesinin, çalışanların moralleriyle pozitif ilişkisi olması bu çalışmalara çok anlam kazandırıyor.
Alanım değil ancak bu yayınlardan derlediklerimi sizlerle paylaşmak istedim. Adaletin çeşitli türleri var. Bunlar: Örgütsel adalet, işlemsel adalet, etkileşimsel adalet, sosyal adalet (dağıtımsal veya dağıtıcı adalet, tanıyıcı adalet), siyasi adalet, ekonomik adalet, hukuki adalet, denkleştirici veya düzeltici adalet, …
“Eğitim, dağıtıcı adalet, tanıyıcı adalet, demokrasi” anahtar sözcükleriyle yapılmış olan yayın (Polat S. Eğitim Bilim Toplum Dergisi / Cilt:13 Sayı:49 Kış: 2015 Sayfa: 61-83) sosyal sonuçlar adaletin boyutları çerçevesinde (dağıtıcı adalet, tanıyıcı adalet, demokrasi) değerlendirilmiştir. Araştırma sonuçları şöyledir: “Kaynak dağıtımının yetersizliği eğitimsel çıktılarda adaletsizliklere neden olmakta özellikle alt sosyo-ekonomik düzeyde yer alan okullardaki yoksul öğrenciler aleyhine adaletsizlikleri derinleştirmektedir. Görüşmeye katılanlara göre bunun önlenmesinin yolu devletin kaynak dağıtımını üstlenmesidir. Tanıyıcı adalet boyutunda, okul yöneticileri ve öğretmenleri Türkiye’de müfredatın ayrımcılıkları içerdiğini, müfredatın evrensel değerlerle bütünleştiğinde adil olacağını düşünmektedirler. Demokrasi boyutunda ise eğitimde katılımın, parasal katılım olarak gerçekleştiği, eğitime katılımın ancak ailelerin denetleyici bir özne olarak katılımıyla sağlanabileceğini düşünmektedirler.”
“Örgütsel adalet ve tükenmişlik” anahtar sözcükleriyle yapılmış olan yayında (Pelit E, Bozdoğan İ. http://www.isarder.org) bulgu şöyle özetlenmekte: “Kemer’de faaliyet gösteren beş yıldızlı otel işletmelerinde çalışan toplam 424 çalışana anket uygulanmıştır. Katılımcıların örgütsel adalete ilişkin algıları ile tükenmişlik düzeyleri arasındaki … ilişkinin incelenmesi sonucunda, örgütsel adalet ile tükenmişlik arasında negatif yönlü orta düzeyde bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.”
Bu bulgulara bakıldığında, Türkiye yaşam kalitesi açısından 67 ülke içerisinde 44. Sırada, 2012’de 27. imiş. Yıllara bakıldığında yaşam kalite indeksimiz düşmüş ve düşmekte. Tükenmişlik çeşitli adalet türleriyle negatif ilişki göstermekte. Dolayısıyla uygulamalar, tükenmişliği artırmakta.
Bilimsel araştırmalar ve kanıta dayalı indeksler böyle gösteriyor. Bu kadar araştırma ve bilgi sonucunda halen durum böyle ise karar vericilerin ciddi olarak ele alması gerekmiyor mu?
Kalite yönetimi araçlarına başvurulmalı. Örneğin, kök-neden (root-cause) veya sebep sonuç analizleri yapılmalı. Çok acilen…
İyi bir hafta diliyorum.
Sevgi ve Saygıyla kalın.
