İyi üretim uygulamaları, iyi uygulamalar, kalite yönetimi, toplam kalite yönetimi gibi tüm yönetim modelllerinde odaklanılan ortak konulardan birisi “belirsizliklerdir”. Belirsizliklerin kontrol altına alınmadığı yerde ne iyi uygulama ne de kalite yönetiminden bahsedilemez.
Belirsizlik tanımı çok yapılmakta ancak herkes tarafından net anlaşılamamakta…
Her zaman vurgulamaya çalıştığım gibi bir takımda bir kavram herkes tarafından aynı şekilde anlaşılmadıkça gelişmek ya da iyileştirmekten bahsetmek sadece konuşmada kalır. Maalesef bu durum ülkemizde en önemli iyileştirmeye açık alanlardan…
Ülkemizde en başarılı olduğumuz alan, yeni terimleri kullanarak konuşmak. Moda terimi kullanmak yaygın bir alışkanlık. Bunları kullananlar alkışlanıyor. Ancak içi dolu değil. Söz ile icraat arasındaki ilişki değerlendirilmediğinden alkışlarla yönetiliyoruz. Aslında söz ile icraat tutarlılığı kavramının ne derece farkında olduğumuz da uzun bir toplantı konusu olabilir.
Belirsizlik de net anlaşılamayan kavramlardan. Birçok yerde tanımını bulabilirsiniz. Eş anlamlı sözcükleri de oldukça fazla. “Belirsiz” sözcüğünü duyduğumuz zaman hepimiz çoğunlukla ne hissederiz? “Net değil. Kesin değil. Şüpheli” diye düşünürüz.
Satın aldığımız bir buzdolabının kaç dereceyi gösterdiği belirsiz ise o buzdolabını satın alamayız. Sadece göstermesi gereken sıcaklığı bilebiliriz ancak bu da yetmez. Sıcaklığın sınırlarını öğrenmeliyiz. Örneğin, buzdolabının standart sıcaklığı +40C’dir. Arada +4.50C gösterirse hemen yanlışlık olduğunu mu düşünmemiz gerekir. Hangi sıcaklıkların uygun olduğunu da bilmeliyiz. Bu da ancak üreticinin bize vermesi gereken bilgidir. Buna belirsizlik aralığı deriz. Ölçüm belirsizliği diye adlandırılır. Bu sınırlar arasında ise doğrudur diye düşünürüz.
Ölçüm belirsizliğinin belirlenmesi, duruma göre çok karmaşık olabiliyor
Belirsizliklerin belirlenmesi ve nedenlerinin ortadan kaldırılması ya da kontrol altına alınması için her uygulama önceden projelendirilmelidir. Bu konunun, proje yapmanın sadece hibe alınacaksa gerekli olduğuna inanan bir toplumda anlaşılması da oldukça zorlayıcı olabilir.
Projelendirmek aslında belirsizlikleri en aza indirmek veya belirsizlikleri kontrol altına almak için plan yapmaktır.
En iyi projeyi yemeklerini çok iyi pişiren ev kadınlarının ya da aşçıların yaptığını düşünürüm. Fırının sıcaklığını iyi ayarlayamazsanız pasta, kurabiye, poğaça vb. iyi kabarmaz veya hamur kalır. Hangi sıcaklıkta pişirmeniz gerektiğini bilmeniz kabarmama olasılığını ortadan kaldırır. Peki, tek, kesin bilmeniz gereken konu fırın sıcaklığı mıdır? Tabii ki hayır! Tepsi genişliği, un, şeker, tuz, kabartma tozu, vb. çok sayıda konularda belirsizlik nedenlerini değerlendirmeniz gerekir. En iyi tarifi ararsınız. Her koşul için net veya kesin bilgi ararsınız. Birisi için çok sayıda farklı bilgi varsa belirsizlik çok olur ve en doğru bilgiye erişmeye çalışırsınız.
Yemek ya da pasta örneği en basit örneklerden. Büyük bina inşaatlarının yönetimi; bir ülkedeki tüm vatandaşlara verilen hizmetler gibi çok faktörlü işler vardır. Bu işlerde belirsizlikler çok ise o plan iyi yapılmamış demektir. Projelendirmede sorun var demektir.
Örneğin, bazı genelgeler gönderiliyor. Alanımda uzun yıllar hizmet, eğitim ve araştırma alanlarında çalıştığım için, uygulayıcılar bu genelgelerle ilgili çok soru yöneltiyorlar. Gönderilen genelgeyi kelime kelime okuyoruz. Şu soruları çok fazla sormak zorunda kalıyoruz: Acaba neden? Ne için? Sebebi ne? Nasıl hazırlanmalı? Bu sorular belirsizlik göstergeleridir. Gönderilen genelgenin ilgili olduğu projeye ilgili bakanlığın Web Sitesinden erişilebilse, çok yararlı olacak. Ancak tam bir proje formatında olmalı, çeşitli moda terimlerin bulunduğu duyuru formatında değil…
Kuantum mekaniğinde Werner Heisenberg’in belirsizlik ilkesine göre “hiçbir parçacığın hızı ve konumu aynı anda sonsuz hassaslıkla ölçülemez”. Birisi ne kadar kesin bilinirse diğeri o kadar belirsizdir. Bu durum her şey için geçerlidir. Önemli olan tüm faktörleri düşünerek en doğru ve kesin (belirsiz olmayan) sonuca erişebilmektir.
Bu da şu, bilgi, beceri ve yetkinlikleri kazanmayı gerektirir: Bütüne ayrıntılı bakabilmek; bütün içerisindeki her ayrıntıyı etkileyen faktörleri saptayabilmek; bu faktörlerin neden olduğu belirsizlikleri anlayabilmek ve onları kontrol altına alabilmek için iyi bir şekilde projelendirmek.
İyi bir hafta diliyorum.
Sevgi ve Saygıyla kalın.
