374- Hiç kimse gideceği yolu ay ışığıyla görmedi, fakat güneş doğunca yol göründü.
Mesnevi'nin 4. cildinde yer alan bu sözleriyle Hz. Mevlâna, batılıların "metafor", eskilerin "istiare" adını verdikleri benzetme yoluyla insan için önemli bir noktaya işaret ediyor. Bu da gerçekleri bütün çıplaklığıyla ortaya çıkaran ve aydınlık aklı temsil eden "güneş" metaforudur.
Ay ise, karanlıklar içinde -güneşin yanında çok sönük kalan- zayıf ışığı ile duyguyu sembolize eder. Bu bağlamda, sadece duygularla hareket edildiği takdirde doğru yolu bulmak, doğrulara ulaşmak mümkün değildir. İnsan ancak, aklını reel ve rasyonel şekilde, yani gerçekçi ve akılcı çizgide kullandığı, kullanabildiği zaman doğruları görebilir, iyi ve güzel olana ulaşabilir.
Onun için herkes, kendi akıl güneşini doğurmalı ve onun göstereceği aydınlık, doğru, yolda ilerleyip yükselmeyi, hayırlı ve olgun insan haline gelmeyi bilmelidir. Burada Mevlâna'nın asıl anlatmak istediği de işte budur.
